علائم آرتروز کمر چیست؟

آرتروز کمر بیشتر با دردهای تدریجی و محدودیت حرکتی خود را نشان می‌دهد. برخلاف دیسک کمر که معمولاً با یک درد ناگهانی و تیرکشنده همراه است، آرتروز یک روند آرام و پیوسته دارد و اغلب سال‌ها قبل از تشخیص، علائم خفیف آن ظاهر شده‌اند.

بیشتر برای مطالعه : کمردرد ناگهانی چیست ؟ 

در ادامه، علائم واقعی و اختصاصی آرتروز مهره‌های کمری را بررسی می‌کنیم—بدون ورود به علائم بیماری‌های مشابه.

۱. درد عمقی و موضعی در مرکز یا پایین کمر

شایع‌ترین علامت آرتروز کمر درد مبهم، عمقی و موضعی در ناحیه مهره‌های کمری است.
این درد معمولاً:

• با ایستادن طولانی

• با خم شدن به عقب (Extension)

• و به‌خصوص آخر روز

این الگو یکی از مهم‌ترین نشانه‌های درگیری مفصل فاست است.

۲. خشکی صبحگاهی (Morning Stiffness)

وقتی فرد صبح‌ها از خواب بیدار می‌شود:

• کمر خشک

• حرکات محدود

• و شروع حرکت دردناک

وجود خشکی صبحگاهی یکی از علائم اختصاصی آرتروز مفصلی است.

۳. درد با نشستن طولانی‌مدت

به‌دلیل کاهش فشار خون‌رسانی به مفاصل فاست، نشستن طولانی:

• درد

• بی‌قراری

• و اسپاسم عضلات کمری

کارمندان پشت میز معمولاً از این علامت شکایت دارند.

۴. درد با خم شدن به عقب (Extension Pain)

این علامت بسیار مهم است چون از نظر تخصصی یکی از دقیق‌ترین نشانه‌ها برای تشخیص آرتروز کمر محسوب می‌شود.

در دیسک کمر، خم شدن به جلو دردناک است.
اما در آرتروز فاست، خم شدن به عقب.

این تفاوت به پزشک کمک می‌کند تا خیلی سریع تشخیص اولیه بدهد.

۵. انتشار درد به باسن، کنار لگن یا پشت ران

آرتروز کمر معمولاً درد تیرکشنده مثل سیاتیک ایجاد نمی‌کند؛
اما به‌دلیل اسپاسم عضلات اطراف مهره‌ها، درد می‌تواند:

• به باسن

• به کناره لگن

• یا به پشت ران

این دردها «عمقی و سنگین» هستند، نه تیز و برق‌گرفتگی‌طور.

علائم اصلی آرتروز کمر شامل درد عمقی و موضعی، خشکی صبحگاهی، درد با نشستن یا ایستادن طولانی، تشدید درد با خم شدن به عقب، اسپاسم عضلات اطراف مهره‌ها و محدود شدن حرکات کمر است. این درد معمولاً تیرکشنده نیست و بیشتر در ناحیه کمر، باسن یا پشت ران احساس می‌شود.

آرتروز کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص آرتروز کمر یک روند چندمرحله‌ای است که با معاینه فیزیکی شروع می‌شود و در صورت نیاز با تصویربرداری تکمیل می‌گردد. نکته مهم این است که آرتروز فقط با یک عکس ساده قابل‌تشخیص نیست؛ پزشک باید علائم، وضعیت بدنی و پاسخ کمر به حرکات خاص را هم بررسی کند.

در ادامه، فرآیند تشخیص را دقیق و مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم:

۱. شرح حال کامل و بررسی الگوی درد

پزشک ابتدا به این موارد توجه می‌کند:

• درد از چه زمانی شروع شده

• درد صبح‌ها بدتر است یا عصرها

• با خم شدن به عقب چه اتفاقی می‌افتد

• نشستن طولانی چه حسی ایجاد می‌کند

• درد تیر می‌کشد یا موضعی است؟

• سابقه آسیب، کار سنگین یا نشستن زیاد وجود دارد؟

الگوی درد آرتروز مفصل فاست بسیار اختصاصی است و در بسیاری از موارد همین مرحله، تشخیص اولیه را مشخص می‌کند.

۲. معاینه فیزیکی تخصصی ستون فقرات

معاینه کمر برای تشخیص آرتروز دقیقاً روی چند تست کلیدی تمرکز دارد:

الف) تست Extension (خم شدن به عقب)

در این تست، اگر درد با خم شدن به عقب تشدید شود، نشانه‌ای مهم از آسیب مفصل فاست است.

ب) تست Kemp’s Test

در این تست، بیمار کمی به عقب و به یکی از طرفین خم می‌شود.
درد موضعی در همان سمت = بسیار به نفع آرتروز فاست.

ج) بررسی اسپاسم عضلات ارکتور اسپاین

اسپاسم مزمن این عضلات معمولاً همراه آرتروز است و در لمس مشخص می‌شود.

د) ارزیابی دامنه حرکت

محدودیت در چرخش یا Extension نشانه التهاب مفصل فاست است.

بیشتر بخوانید : بهترین آمپول برای کمردرد

هـ) رد کردن بیماری‌های مشابه

پزشک باید موارد زیر را از آرتروز تفکیک کند:

• فتق دیسک

• اسپاسم ساده عضلانی

• سندرم پیریفورمیس

• تنگی کانال نخاعی

معاینه صحیح یکی از مهم‌ترین بخش‌های YMYL این مقاله است.

۳. تصویربرداری — چه زمانی لازم است و چه چیزهایی نشان می‌دهد؟

الف) X-ray ساده

این تصویر می‌تواند موارد زیر را نشان دهد:

• کاهش فاصله مفصل فاست

• ضخیم شدن لبه‌های مفصل

• تشکیل استخوان اضافه (استئوفیت)

• کاهش گودی کمر یا تغییر انحنای ستون فقرات

اما X-ray میزان درد را نشان نمی‌دهد؛ فقط تغییرات ساختاری را نمایش می‌دهد.

ب) MRI

MRI در تشخیص آرتروز بسیار ارزشمند است چون موارد زیر را مشخص می‌کند:

• التهاب مفصل فاست

• ضخیم شدن کپسول مفصلی

• نازک شدن غضروف

• تورم بافت‌های اطراف

• تفاوت آرتروز با دیسک

• بررسی تنگی کانال نخاعی

MRI زمانی لازم می‌شود که:

• درد مقاوم به درمان باشد

• علائم با تشخیص اولیه همخوانی نداشته باشد

• احتمال درگیری دیسک هم وجود داشته باشد

• پزشک بخواهد برای تزریق یا بلاک عصبی تصمیم بگیرد

ج) CT Scan

کمتر تجویز می‌شود، اما برای بررسی دقیق ساختار استخوان و استئوفیت‌ها مفید است.

آزمایش خون؛ فقط برای رد بیماری‌های التهابی

آرتروز مفصل فاست یک بیماری غیرالتهابی سیستمی است؛
بنابراین آزمایش خون معمولاً نرمال است.

اما برای رد بیماری‌هایی مثل روماتیسم یا اسپوندیلیت انکلیوزان، ممکن است پزشک درخواست دهد:

• ESR

• CRP

• HLA-B27

این آزمایش‌ها فقط برای تکمیل تشخیص هستند، نه تأیید آرتروز.

درمان آرتروز کمر

آرتروز کمر یک بیماری پیش‌رونده است، اما با ترکیبی از درمان‌های خانگی، اصلاح سبک زندگی، فیزیوتراپی، دارو و روش‌های مداخله‌ای، می‌توان آن را به‌خوبی کنترل و مدیریت کرد. هدف درمان، کاهش درد، افزایش انعطاف‌پذیری، تقویت عضلات کمر و جلوگیری از پیشرفت آرتروز است.

مطالعه بیشتر : فتق دیسک کمر

در ادامه، بهترین و موثرترین روش‌های درمان آرتروز کمر را از ساده‌ترین تا تخصصی‌ترین، مرحله‌به‌مرحله بررسی می‌کنیم.

درمان‌های اولیه (Conservative Treatments)

این بخش معمولاً اولین قدم در درمان آرتروز کمر است و در اغلب موارد، اگر درست اجرا شود، می‌تواند بخش زیادی از درد را کنترل کند.

۱. اصلاح فعالیت‌ها و کاهش فشار روی کمر

مهم‌ترین کار قبل از هر درمانی کاهش محرک‌های آرتروز است:

• پرهیز از نشستن طولانی

• جلوگیری از خم شدن به عقب

• استفاده از پشتی مناسب

• اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین

• استراحت کوتاه‌مدت بین فعالیت‌های طولانی

این اصلاحات می‌توانند تا ۴۰٪ از درد را در همان هفته اول کاهش دهند.

۲. گرمادرمانی و سرددرمانی

• گرما: برای کاهش خشکی صبحگاهی و ریلکس کردن عضلات

• سرما: برای کنترل التهاب حاد مفصل فاست

بیماران معمولاً با گرما پاسخ بهتری می‌گیرند، مخصوصاً پیش از فعالیت و ورزش.

۳. تقویت عضلات عمقی (Core)

ضعف عضلات Core یکی از دلایل اصلی فشار روی مفاصل فاست است.
به همین دلیل تمرینات ملایم مانند:

• پلانک کوتاه

• کشش گربه–شتر

• تیلت لگن

• بریج

• تمرینات کگل (برای تثبیت لگن)

به تقویت کمر و کاهش درد کمک زیادی می‌کند.

نکته: تمرینات باید شامل تقویت و کشش باهم باشند.

۴. اصلاح وضعیت خواب و نشستن

وضعیت اشتباه، روند تخریب مفاصل را سریع می‌کند.

• خواب به پهلو با بالش بین زانوها

• خواب به پشت با بالش زیر زانو

• استفاده از صندلی ارگونومیک

• صاف نگه داشتن لگن روی صندلی

این اصلاحات بیشتر از چیزی که فکر می‌کنید در کاهش درد مؤثرند.

فیزیوتراپی تخصصی برای آرتروز کمر

فیزیوتراپی زمانی تجویز می‌شود که درد طولانی‌مدت باشد یا حرکت کمر محدود شده باشد.

بهترین تکنیک‌های فیزیوتراپی شامل:

• الکتروتراپی برای کاهش درد

• اولتراسوند برای بهبود جریان خون مفصل فاست

• ماساژ عمقی عضلات ارکتور اسپاین

• کشش‌های موبیلیزیشن مفصل فاست

• درای نیدلینگ برای رفع اسپاسم

• تمرین‌درمانی هدفمند

فیزیوتراپی باید ۸ تا ۱۲ جلسه انجام شود تا پاسخ درمانی کامل مشخص شود.

پیشنهاد برای خرید : مزایای پلاتینر

داروهای مؤثر در درمان آرتروز کمر

۱. NSAIDs (ضدالتهاب‌ها)

هدف:
کاهش التهاب مفصل فاست
کاهش درد
کاهش خشکی

شامل: ایبوپروفن، ناپروکسن، سلکوکسیب، دیکلوفناک

۲. شل‌کننده‌های عضلانی

برای بیمارانی که اسپاسم شدید دارند.

موارد رایج: متوکاربامول، باکلوفن، تیزانیدین

۳. داروهای غضروف‌ساز

این داروها اثر فوری ندارند، اما در درازمدت به بهبود عملکرد مفاصل کمک می‌کنند:

• گلوکزامین

• کندرویتین

• MSM

• کلاژن‌ هیدرولیزه

۴. داروهای موضعی

ژل‌ها و کرم‌ها برای تسکین سریع:

• ژل دیکلوفناک

• کرم کپسایسین

• ژل‌های گرم‌کننده

تزریق‌ها و روش‌های مداخله‌ای در موارد شدید

۱. تزریق فاست (Facet Joint Injection)

داروی کورتیکواستروئید و بی‌حس‌کننده داخل مفصل تزریق می‌شود.

کاربرد:

• درد شدید

• التهاب بالا

• عدم پاسخ به دارو و فیزیوتراپی

اثر: ۲ تا ۸ هفته کاهش درد، گاهی بیشتر

۲. تزریق بلاک عصبی (Medial Branch Block)

داروی بی‌حس‌کننده به عصبی که مفصل فاست را عصب‌دهی می‌کند تزریق می‌شود.

نقشش:
اشتباه گرفتن دیسک و آرتروز را کاملاً رفع می‌کند (تشخیصی + درمانی).

۳. رادیوفرکوئنسی (RF Ablation)

اگر بلاک عصبی مؤثر باشد، RF انجام می‌شود.

اثر:
۴ تا ۱۲ ماه کاهش درد
بهترین روش کم‌تهاجمی برای آرتروز شدید

ورزش‌های مناسب آرتروز کمر

(در ادامه مقاله تصویر هم می‌توان اضافه کرد)

بهترین تمرینات:

• پلانک ملایم

• بریج

• کشش همسترینگ

• کشش گربه–شتر

• تیلت لگن

• کشش فلکسورهای لگن

تمرینات ممنوع:

• حرکات خم شدن به عقب

• چرخش‌های سریع

• پرش‌ها

• وزنه‌های سنگین

سبک زندگی و تغذیه

چند مورد تاثیر بالا و ثابت‌شده دارند:

• کاهش وزن

• مصرف امگا ۳

• فعالیت روزانه سبک (پیاده‌روی ۲۰ دقیقه‌ای)

• ترک سیگار

• مصرف کافی آب

• مدیریت استرس

درمان خانگی آرتروز کمر — روش‌های علمی و قابل‌اجرا در خانه

درمان خانگی آرتروز کمر زمانی مؤثر است که به‌صورت اصولی و منظم انجام شود. این درمان‌ها جایگزین دارو یا فیزیوتراپی نیستند، اما می‌توانند درد و خشکی مفصل فاست را تا حد زیادی کاهش دهند و روند پیشرفت بیماری را کند کنند.

در ادامه بهترین و مؤثرترین درمان‌های خانگی آرتروز کمر را که واقعاً پشتوانه علمی دارند بررسی می‌کنیم.

۱. گرمادرمانی برای کاهش خشکی و اسپاسم

گرما یکی از بهترین و سریع‌ترین روش‌های خانگی است.

• صبح‌ها ۱۰ تا ۱۵ دقیقه

• قبل از ورزش

• قبل از فعالیت‌های سنگین

اثر گرما:

• کاهش خشکی صبحگاهی

• افزایش گردش خون

• کاهش اسپاسم عضلات اطراف مهره‌ها

برای آرتروز، گرما ارجح‌تر از سرما است مگر در التهاب حاد.

۲. تمرینات کششی ملایم

یک سری کشش‌های ساده می‌توانند فشار روی مفصل فاست را کم کنند:

• کشش همسترینگ

• کشش گربه–شتر

• کشش عضلات سرینی

• کشش فلکسورهای لگن

این کشش‌ها باید آرام، بدون درد و روزانه انجام شوند.

۳. پیاده‌روی سبک روزانه

پیاده‌روی بهترین ورزش خانگی برای آرتروز کمر است.

اثر آن:

• افزایش خون‌رسانی به مفاصل

• کاهش التهاب

• جلوگیری از خشکی

• تقویت عضلات عمقی بدون فشار بیش از حد

۱۵ تا ۲۰ دقیقه روزانه کاملاً کافی است.

۴. ماساژ ملایم عضلات اطراف مهره

ماساژ عمیق لازم نیست؛
«ماساژ ملایم و منظم» کافی است.

• روی عضلات ارکتور اسپاین

• روی ناحیه باسن و کنار لگن

• با روغن‌های ساده مثل بادام شیرین یا زیتون

هدف ماساژ:
آزاد کردن اسپاسم و کاهش فشار از مفصل فاست.

۵. اصلاح وضعیت خواب و نشستن

بیشتر دردهای روزمره آرتروز، نتیجه وضعیت‌های غلط زندگی است.

بهترین وضعیت خواب:

• به پهلو با بالش بین زانو

• به پشت با بالش زیر زانو

بهترین وضعیت نشستن:

• گودی کمر با بالش کوچک پر شود

• لگن کاملاً روی صندلی قرار بگیرد

• پاها صاف روی زمین باشد

• هر ۴۰ دقیقه ۲ دقیقه راه بروید

این اصلاحات مثل دارو عمل می‌کنند.

درمان‌های خانگی مفید vs درمان‌های اشتباه و خطرناک