شاید تصور شما این باشد که بروز التهاب تنها در اثر زخم رخ می‌دهد. در صورتی که این چنین نیست و حتی ممکن است بافت‌های داخلی بدن نیز با التهاب درگیر شوند. یکی از بیماری‌های خود ایمنی مهم که بخش‌های مختلفی از بدن را با خود درگیر می‌کند؛ بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان است. این بیماری به طور مستقیم به غضروف‌های بین مهره‌های ستون فقرات حمله می‌کند.
حدود 0.1 تا 1.4 درصد از جمعیت جهان به این بیماری مبتلا هستند. در این مقاله از وب سایت به طب آنلاین با ما همراه باشید؛ تا با روش‌های درمانی و علائم روماتیسم ستون فقرات آشنا شوید.
بیماری روماتیسم ستون فقرات
روماتیسم ستون فقرات (AS) یک نوع بیماری نادر خود ایمنی است که باعث جوش خوردن استخوان‌های ستون فقرات به هم می‌شود. این بیماری به طور معمول از ناحیه کمر (مفاصل ساکروایلیاک) آغاز می‌شوند؛ اما به مرور زمان تمامی ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد. میزان بروز علائم روماتیسم ستون فقرات در بین مردان و زنان ثابت است. نحوه پیشرفت بیماری در بین جنسیت‌ها متنوع است. جوش خوردن استخوان‌ها به هم در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد.
مفاصل ساکروایلیاک در واقع پایه ستون فقرات به حساب می‌آیند. این مفاصل وظیفه ارتباط دادن بین ستون فقرات و لگن را بر عهده دارند. مفاصل ساکروایلیاک به طور متمرکز در محل اتصال ساکروم به ایلیوم قرار می‌گیرند. گسترش این عارضه ممکن است تا گردن نیز ادامه می‌یابد. با گذر زمان، روند پیشر رونده این نوع رماتیسم نه تنها کمر بلکه مفاصل سایر بخش‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. در برخی موارد حتی ممکن است علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان در مفاصل شانه‌ها، زانو و باسن نیز دیده شود.
تا به حال علت مشخصی برای بروز علائم روماتیسم ستون فقرات شناخته نشده است. نتایج برخی از مقالات سابقه ژنتیکی و اختلال در برخی از ژن‌های فرد را در ابتلای او دخیل می‌دانند.
شایع‌ترین محل‌های درگیر با بیماری روماتیسم ستون فقرات در بدن
این بیماری به اسم اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز شناخته می‌شود. ” اسپوندیلیت ” به معنای وجود التهاب در مهره‌های ستون فقرات است. ” آنکیلوز ” نیز معنی جوش خوردن استخوان‌ها و تشکیل شدن بافت‌های سخت را می‌دهد. در حال حاضر درمانی برای بیماری آرتریت محوری وجود ندارد؛ اما می‌توان روند پیشروی آن را کندتر کرد. از مهم‌ترین مناطقی که تحت تاثیر علائم روماتیسم ستون فقرات قرار می‌گیرند؛ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مفصل پایه ای ستون فقرات (اتصال دهنده ستون فقرات به لگن)
- مهره‌های انتهایی ستون فقرات (بخش کمر)
- محل‌هایی با اتصال مستقیم تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان
- غضروف موجود بین استخوان‌های قفسه سینه و دنده ها
- مفاصل ران و شانه
- پاشنه پا
برای درد روماتیسم چی خوبه؟
علائم و نشانه‌های خارج مفصلی روماتیسم ستون فقرات
در افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات، ترکیبی از علائم مختلف دیده می‌شود. مفصل ساکروایلیاک را می‌توان به عنوان اولین بخش درگیر شده با این بیماری به حساب آورد. کمر درد ناشی از التهاب این بخش، شایع‌ترین علامت اسپوندیلیت به حساب می‌آید. البته این درد با گذر زمان شدیدتر می‌شود و در سایر بخش‌های بدن نیز احساس می‌شود. درد گردن، لگن و باسن نیز به وفور در این افراد به وجود می‌آید. بر اساس شدت بیماری و تعداد مفاصلی که درگیر شده‌اند؛ علائم روماتیسم ستون فقرات به اشکال مختلف بروز پیدا می‌کنند.
- درد و سفتی در ناحیه کمر و باسن
- گردن درد یا سفتی در این ناحیه
- درد شانه ها
- درد در قفسه سینه
- درد در لگن یا ران
- درد پا، پاشنه یا دست ها
- دشواری در خم شدن به سمت جلو
- خستگی
- تورم در مفاصل
- بثورات پوستی
- مشکلات بینایی
- تنگی نفس
خطرات روماتیسم ستون فقرات (اسپوندیلیت آنکیلوزان)
روماتیسم ستون فقرات در دسته بیماری‌های خود ایمنی قرار می‌گیرد. این بیماری در اثر حمله سیستم ایمنی به بخشی از بدن به وجود می‌آید. تا به حال علت قطعی ابتلای افراد به اسپوندیلیت آنکیلوزان شناخته نشده است. برخی مطالعات بروز علائم روماتیسم ستون فقرات را با جهش‌های ژنتیکی خاصی نشان می‌دهند. بیش از 60 جهش ژنی همچون ژن آنتی ژن لکوسیت انسانی B- (HLA-B27)، ریسک بروز این بیماری را بالا می‌برند.
- سابقه خانوادگی و ابتلای یکی از والدین فرد به بیماری AS
- سن بین 30 تا 40سالگی
- ابتلا به بیماری‌های التهابی روده مثل کرون و کولیت اولسراتیو
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات
روند بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان به کندی پیش می‌رود. همین عامل سبب می‌شود تا تشخیص این بیماری به سادگی امکان پذیر نباشد. در مرحله اول پزشک برای تشخیص روماتیسم ستون فقرات، معاینات فیزیکی انجام می‌دهد. بررسی علائم روماتیسم ستون فقرات نقش مهمی در تشخیص این بیماری دارد. در طول معاینه فیزیکی از فرد خواسته می‌شود؛ که در جهات مختلف خم شود تا دامنه حرکتی ستون فقرات او مورد آزمایش قرار گیرد.
ظرفیت تنفسی فرد نیز می‌تواند نشانه‌ای برای تشخیص این بیماری باشد. در صورتی که فرد نتواند به راحتی نفس عمیق بکشد؛ احتمال بیماری روماتیسم ستون فقرات بالا می‌رود. از روش‌های دیگر برای تشخیص بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمایش خون و در نظر گرفتن فاکتور‌های التهابی
- تصویر برداری با اشعه ایکس یا اسکن MRI برای بررسی ساختار ستون فقرات
- آزمایش ژنتیک برای بررسی وجود یا عدم وجود ژن HLA-B27
بیشتر بخوانید : علت درد زانو چپ در زنان
عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات )
روماتیسم ستون فقرات، نوعی بیماری التهابی پیش رونده است. وجود التهاب به طور مکرر در این بخش باعث می‌شود که بدن برای مقابله با آن، اقدام به ساخت بافت استخوانی کند. به مرور زمان، غضروف بین مهره‌ها با استخوان جایگزین می‌شوند.
اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) یک بیماری پیچیده است که نه تنها ستون فقرات بلکه قسمت‌های مختلفی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عوارض باعث بروز بیماری‌های گوناگونی می‌شوند که زندگی روزمره شخص را با مشکل مواجه می‌کنند. در این شرایط ستون فقرات دیگر انعطاف پذیری لازم را ندارد؛ به همین سبب ممکن است عوارض زیر نیز در فرد به وجود آیند:
کاهش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری در اثر روماتیسم ستون فقرات
با ایجاد شدن بخش‌های استخوانی در ستون فقرات، تمامی مهره‌ها به هم اتصال پیدا می‌کنند. این شرایط باعث کاهش انعطاف پذیری ستون فقرات می‌شود. در نهایت حرکت ستون فقرات به عنوان محور بدن، بسیار کاهش می‌یابد. این محدودیت‌ها باعث بروز ناتوانی‌های بسیاری می‌شود؛ به طوری که شخص در مراحل پیشرفته بیماری به طور مستقل قادر به انجام کار‌های روزمره خود نیست. ادغام استخوان‌های ستون فقرات باعث ایجاد نوعی حالت ثابت در فرد می‌شود.
مشکلات قلبی و عروقی از اثرات بیماری AS
التهاب مرتبط با اسپوندیلیت آنکیلوزان خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را در فرد افزایش می‌دهد. این بیماری باعث ایجاد التهاب در آئورت می‌شود. آئورت به عنوان بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین شریان خونرسانی بدن به حساب می‌آید. التهاب این سرخرگ گاهی اوقات حتی باعث تغییر شکل دریچه قلبی نیز می‌شود.
آسیب به نخاع و ستون فقرات از عوارض رایج روماتیسم ستون فقرات
در اثر بیماری روماتیسم ستون فقرات، ساختار کلی مهره‌ها تغییر پیدا می‌کند. به هم چسبیدن این استخوان‌ها به هم، باعث کاهش مقاومت آن‌ها در برابر ضربه و فشار می‌شود. در این افراد احتمال بروز شکستگی ناشی از فشار افزایش می‌یابد. مهره‌های ستون فقرات در چنین شرایطی مچاله می‌شوند و حالت خمیده به خود پیدا می‌کنند. شکستگی مهره‌ها می‌تواند به طناب نخاعی و اعصاب موجود در این ناحیه آسیب‌های شدید و جبران ناپذیری برساند.
التهاب چشم در نتیجه وجود التهاب در مفاصل ستون فقرات
التهاب موجود در مفاصل بین دنده‌ای نه تنها مفاصل بلکه سایر بخش‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. یووئیت یا التهاب چشم نیز از شایع‌ترین عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان به حساب می‌آید. این التهاب به طور ناگهانی درد شدیدی در چشم فرد به وجود آورد. این بیماری باعث قرمزی و تورم جلوی چشم می‌شود. دراین شرایط حساسیت فرد به نور تغییر می‌کند و تاری دید را به همراه می‌آورد.
به طور معمول این التهاب تنها در یکی از چشم‌ها ایجاد می‌شود. در صورت بروز علائم این بیماری در فرد، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کند. ادامه دار شدن این روند و عدم درمان سریع آن، باعث از دست دادن توانایی بینایی فرد می‌شود.
درد شکمی و مشکل در دستگاه گوارش در اثر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان
علائم روماتیسم ستون فقرات تنها محدود به مفاصل نمی‌شود و عملکرد سایر بخش‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین این قسمت‌ها، دستگاه گوارش است. فردی که روماتیسم ستون فقرات دارد؛ دردهای شدیدی در معده خود احساس می‌کند. احتمال بروز اسهال نیز در افراد بالا است.
تنگی نفس و مشکل در تنفس در نتیجه التهاب مفاصل ستون فقرات
به مرور زمان اتصال استخوان‌ها به هم در ستون فقرات در اثر اسپوندیلیت آنکیلوزان به وجود می‌آید. این حالت به طور کلی باعث از بین رفتن انحنای طبیعی ستون فقرات می‌شود. از تعادل خارج شدن این بخش به قفسه سینه و ساختار دنده‌ها نیز آسیب می‌رساند. فرد در مراحل پیشرفته این بیماری در تنفس خود مشکل پیدا می‌کند. این افراد معمولا دچار تنگی نفس می‌شوند. این مشکل از علائم روماتیسم ستون فقرات به حساب می‌آید.
احساس خستگی دائمی در بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات
به هم خوردن تعادل استخوان‌های ستون فقرات، کارکرد تمامی بخش‌های بدن را تحت الشعاع قرار می‌دهد. این فرد به دلیل التهاب موجود در مفاصل خود، با مشکل در دستگاه ایمنی مواجه می‌شود. حالت التهابی و سطح بالای استرس اکسیداتیو خستگی و بی حالی شخص را به همراه دارد. نرسیدن اکسیژن کافی به سلول‌ها نیز دلیل دیگری برای خستگی فرد در طول روز است.
درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان
بعد از تشکیل بافت استخوانی و سفت بین مهره‌ها در ستون فقرات، درمان این بیماری امکان پذیر نیست. افراد که در مراحل ابتدایی اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند؛ بهتر به درمان پاسخ می‌دهند. در این شرایط استفاده از روش‌های ترکیبی از ورزش و درمان‌های پزشکی باعث کاهش روند پیشروی بیماری می‌شود. کند شدن روند بیماری، کاهش درد و علائم را نیز در پی دارد. از روش‌های درمانی روماتسیم ستون فقرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· ورزش کردن؛ راهی برای کم کردن درد روماتیسم ستون فقرات
ورزش کردن و فعال ماندن یکی از کارهایی است که برای کاهش علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان به کار می‌رود. هرچه بدن فرد فعالیت بیشتری داشته باشد؛ دردهای کم‌تری را تجربه می‌کند. ورزش باعث حفظ تعادل بدن و نگه داشتن ستون فقرات در فرم متناسب خود می‌شود.
· فیزیوتراپی؛ راهکاری کاربردی برای کاهش درد التهاب در ستون فقرات
فیزیوتراپی روشی کاربردی برای افزایش قدرت عضلات به حساب می‌آید. تقویت عضلات باعث بهبود عملکرد ستون فقرات نیز می‌شود. با به کار گیری تکنیک‌های منحصر به فرد فیزیوتراپی، درد و علائم روماتیسم ستون فقرات در بیمار کاهش می‌یابد. انجام برخی از این تمرینات در خانه و بدون نیاز به حضور فیزیوتراپیست نیز امکان پذیر است.
· دارودرمانی؛ روشی موثر در کاهش علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان
اگر انجام ورزش و تمرینات فیزیوتراپی، علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان را کاهش ندهند؛ از دارودرمانی استفاده می‌شود. داروهای درمانی غیر استروئیدی (NSAIDs) نقش موثری در کاهش درد و التهاب دارند. برای این بیماران به طور معمول داروهای ناپروکسن سدیم (Naprosyn) و ایبوپروفن (Ibuprofen) تجویز می‌شود.
داروهای ضد TNF آلفا نیز در درمان این بیماری نتایج خوبی از خود به جای می‌گذارند. در بررسی‌های بالینی و آزمایشگاهی، به وضوح نشانه‌هایی از بهبود و کاهش علائم روماتیسم ستون فقرات در فرد دیده می‌شود. برای مثال داروهایی مثل اینفلیکسی ماب (infliximab)، آدالیموماب (adalimumab)، گولیموماب (golimumab) و سرتولیزوماب پگول (certolizumab pegol) کاربرد دارند.
تغذیه برای اسپوندیلیت آنکیلوزان
رعایت یک رژیم غذایی سالم تاثیر به سزایی در کاهش علائم روماتیسم ستون فقرات ایفا می‌کند. چندین مطالعه انجام شده در سال 2022 به وضوح تاثیر مثبت رژیم مدیترانه‌ای را در این بیماری نشان می‌دهند. در این افراد توصیه به مصرف بیشتر سبزیجات، میوه‌ها، غلات و ماهی می‌شود. مصرف روغن اشباع و نمک نیز باید در حد متعادل باشد. رژیم درمانی راهکار درمانی این بیماری نیست؛ ولی به کاهش دوره‌های التهابی کمک می‌کند.
منابع غذایی حاوی امگا 3 همچون گردو، دانه کتان، روغن سویا و کانولا، روغن بذر کتان، ماهی‌ها از جمله ماهی سالمون و تن باید در رژیم غذایی گنجانده شوند. رعایت رژیم غذایی کاهش درد و علائم روماتیسم ستون فقرات به همراه دارد.
سوالات متداول در مورد علائم روماتیسم ستون فقرات
چه چیزی باعث ایجاد بیماری روماتیسم ستون فقرات می‌شود؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان علت مشخصی ندارد؛ گرچه می‌توان افزایش سن و برخی عوامل ژنتیکی را در ابتلا به این بیماری موثر دانست. افرادی که ژن HLA-B27 در مقایسه با سایر افراد، شانس ابتلای بیشتری دارند.
آیا علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان قابل درمان است؟
خیر در حال حاضر هیچ درمانی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد. با انجام اقدامات درمانی مختلف می‌توان درد را کاهش داد و روند پیشرفت بیماری را کندتر کرد. برای کاهش علائم از دارو درمانی، انجام ورزش و حرکات کششی، شرکت در جلسات فیزیوتراپی استفاده می‌شود.
بهترین دارو برای درمان و کاهش علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای درمان بیماری روماتیسم ستون فقرات به کار می‌روند. این دارو‌ها باعث کاهش درد و التهاب در مفاصل بین مهره‌های ستون فقرات می‌شوند. داروهای ضد TNF آلفا نیز در درمان این بیماری عملکرد خوبی از خود نشان داده‌اند.
رژیم غذایی توصیه شده برای بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات چیست؟
برای کاهش علائم ناشی از التهاب، رژیم غذایی مدیترانه ای به این افراد توصیه می‌شود. فرد باید به طور روزانه مصرف ویتامین و مواد مغذی را از منابع سبزیجات و میوه‌ها بالا ببرد. در این رژیم همچنین توصیه به مصرف ماهی و روغن زیتون می‌شود. مصرف نمک و روغن‌های اشباع باید به شدت کاهش یابد.