سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟ درد ناشی از تحریک، التهاب و نیشگون گرفتن در عصب سیاتیک بهر می‌آید. معمولا نتیجه یک عصب فشرده در قسمت تحتانی ستون فقرات به نام گلوتئال است که علائمی را در سرتاسر پشت و پاها به وجود می‌آورد.
عصب سیاتیک طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب بدن به حساب می‌آید. متشکل از پنج ریشه عصبی که دو ریشه از ناحیه تحتانی کمر به نام ستون فقرات کمری و سه ریشه از قسمت نهایی ستون فقرات به نام ساکروم نشات می‌گیرد. پنج ریشه عصبی در نقطه‌ای از بدن به هم می‌رسند و عصب سیاتیک راست و چپ را تشکیل می‌دهند.
اغلب، اصطلاح سیاتیک با کمردرد عمومی اشتباه گرفته می‌شود. اما براید بدانید که سیاتیک فقط به پشت محدود نمی‌شود. عصب سیاتیک چون طولانی‌ترین عصب بدن انسان است. از قسمت پایین کمر شروع و از باسن و پاها می‌گذرد و درست زیر زانو ختم می‌شود.
این عصب چندین ماهیچه را در ساق پا کنترل می‌کند. همچنین حس پوست پا و قسمت اعظم لامسه ساق پا را تامین می‌کند. سیاتیک یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از مشکل دیگری است که عصب سیاتیک را درگیر می‌کند. در این مقاله ابعاد سیاتیک را مورد بررسی قرا می‌دهیم تا اگر فردی با این مقوله روبرو شد دانستنی‌های کلی این عارضه را یاد بگیرد.
درد سیاتیک چه حسی ایجاد می‌کند؟
برخی از افراد درد را به صورت درد تیز، تیرکیشیدن یا تکانه‌ای توصیف می‌کنند. برخی دیگر این درد را به عنوان سوزش، شوک الکتریکی یا خنجر زدن بیان می‌کنند.
درد امکان دارد دائمی باشد یا بیاید و برود و معمولا در ساق پا شدیدتر است. اگر برای مدت طولانی بنشینید یا بایستید، زمانی که می‌ایستید و بالاتنه‌تان را می‌چرخانید، ممکن است درد بدتر شود. حرکت اجباری و ناگهانی بدن مانند سرفه یا عطسه نیز درد را بدتر خواهد کرد.
وقتی درد سیاتیک سراغتان می‌اید اولین اقدام برای مدیریت درد اطلاع از مسکن‌ها است تا بتونین درد را کنترل کنید برای اینکه از انواع قرص مسکن برای درد سیاتیک آگاه شوید به مقاله ” بهترین قرص برای درد سیاتیک ” رجوع کنید
آیا سیاتیک به طور ناگهانی رخ می‌دهد یا ایجاد آن به زمان نیاز دارد؟
سیاتیک می‌تواند به طور ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود. بستگی به علت دارد. فتق دیسک می‌تواند باعث درد ناگهانی شود. آرتریت در ستون فقرات به آرامی در طول زمان ایجاد می‌شود.
آیا سیاتیک هر دو پا را درگیر می‌سازد؟
سیاتیک معمولا فقط یک پا را در یک زمان درگیر می‌کند اما دور از ذهن نیست که در هر دو پا رخ دهد. در واقع به این بستگی دارد که عصب در امتداد ستون فقرات در کجا فشرده می‌شود.
وقتی درد سیاتیک در هر دوپا نمایان می‌شود احتمالا دیسک‌های کمر عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده‌اند پس نخست باید سراغ درمان دیسک کمر رفت.
علائم سیاتیک پای راست چیست؟
- احساس سوزن و سوزن در پاها و انگشتان پا
- درد متوسط تا شدید در ناحیه کمر، باسن و پایین ساق پا
- دردی که با حرکت بدتر می‌شود
- بی حسی یا ضعف در ناحیه کمر، باسن، ساق پا یا پاها
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
علت‌های اصلی ابتلا به سیاتیک
سیاتیک یک علامت رایج از چندین بیماری مختلف است. تخمین زده می‌شود که 90 درصد موارد به دلیل فتق دیسک به وجود می‌آید. ستون فقرات از سه قسمت تشکیل شده است:
- مهره (استخوان‌های جداگانه در ستون فقرات که از اعصاب زیرین محافظت می‌کنند)
- اعصاب
- دیسک‌ها
دیسک‌ها از غضروف ساخته شده‌اند که ماده‌ای قوی و ارتجاعی است. غضروف به عنوان یک بالشتک بین هر مهره عمل می‌کند و به ستون فقرات اجازه می دهد تا انعطاف‌پذیر باشد. فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که دیسک از جای خود رانده و به عصب سیاتیک فشار وارد می‌آورد. سایر علل سیاتیک عبارتند از:
- تنگی نخاع کمری: باریک شدن نخاع در قسمت تحتانی کمر
- اسپوندیلولیستزیس: وضعیتی که در آن دیسک روی مهره زیر آن به جلو می‌لغزد
- تومورهای درون ستون فقرات: ممکن است ریشه عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهند
- عفونت: در نهایت بر ستون فقرات تاثیر می‌گذارد.
- علل دیگر: به عنوان مثال، آسیب در ستون فقرات
- سندرم دم اسب: یک بیماری نادر اما جدی است که بر اعصاب در قسمت تحتانی نخاع تاثیر می‌گذارد. نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
در بسیاری از موارد سیاتیک، هیچ علت مشخصی ندارد.
عوامل خطر ابتلا به سیاتیک چیست؟
- آسیب دیدگی یا آسیب قبلی
- افزایش سن
- اضافه وزن
- عضلات ضعیف پشت و شکم
- شغل فیزیکی سنگین
- ورزش و فعالیت نامناسب
- دیابت
- آرتروز
- سبک زندگی غیر فعال
- سیگار کشیدن
سیاتیک چگونه درمان می‌شود؟ بهترین درمان سیاتیک در خانه را بدانید
هدف از درمان سیاتیک کاهش درد و افزایش تحرک است. با توجه به علت، بسیاری از موارد سیاتیک به مرور زمان با برخی درمان‌های خود مراقبتی ساده از بین می‌روند. درمان‌های خودمراقبتی عبارتند از:
- کمربند پلاتینر: این کمربند منحصر به فرد که مجهز به سه تکنولوژی پیشرفته اولتراسوند، اینفرارد و کلاک پالس است که با نام اختصاری UIC بیشتر شناخته می‌شود. اولتراسوند با تقویت جریان خون و ایجاد گرما در عمق بافت‌های صدمه‌دیده در راستای بهبود التهاب و تسکین درد قدم بر می‌دارد. جریان خون افزایش یافته توسط اولتراسوند به کمک فناوری اینفرارد غنی از اکسیژن و مواد مغذی خواهد شد و روند ترمیم بافت تضعیف‌شده سرعت می‌گیرد. نقش کلاک پالس نیز در کمربند پلاتینر تسکین دردهای شدید ناشی از سیاتیک است. کلاک پالس با جلوگیری از ارسال سیگنال درد به مغز مانع از حس شدن درد خواهد شد. به همین دلیل از این تکنولوژی برای دردهای ناشی از جراحی و شکستگی بهره می‌برند. با توجه به فناوری‌های بکار رفته در این کمربند پزشکان روی خرید پلاتینر تاکید دارند.
- فیزیوتراپی: هدف از انجام فیزیوتراپی یافتن حرکات ورزشی و تبعیت از آن است که به تقویت عضلات کمر منتهی گردد. قوی بودن عضلات کمر میزان فشار روی عصب سیاتیک را کاهش و به جلوگیری از ابتلای درد بیشتر سیاتیک منجر می‌شود. یک برنامه ورزشی باید شامل تمرینات کششی برای بهبود انعطاف‌پذیری عضلات و تمرینات هوازی (پیاده‌روی، شنا، ایروبیک در آب) باشد. تمرین‌های دیگری برای تقویت عضلات پشت، شکم و پاها توسط فیزیوتراپیست توصیه خواهد شد که این موارد نیز در راستای قوی ساختن عضلات و کاهش فشار روی عصب سیاتیک است.
- بهترین قرص برای درد سیاتیک: داروهایی برای کاهش درد، التهاب و تورم وجود دارد که بدون نیاز به نسخه قابل تهیه هستند. داروهای رایج بدون نسخه در این دسته، به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، شامل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن هستند. آسپرین می‌تواند باعث زخم و خونریزی در برخی افراد شود پس در مصرف آن دقت کنیدو با نظر پزشک آن را مصرف کنید. اگر قادر به مصرف NSAIDs نیستید، به جای آن استامینوفن گزینه مناسبی محسوب می‌شود.
- حرکات کششی ملایم: حرکات کششی مناسب را از یک مربی با تجربه در مورد کمردرد بیاموزید. با سایر تقویت‌های عمومی، تقویت عضلات مرکزی و تمرینات هوازی کار کنید روند درمان سیاتیک را با تقویت عضلات پیش ببرید.
- داروهای تجویزی: شل‌کننده‌های عضلانی مانند سیکلوبنزاپرین برای تسکین ناراحتی مرتبط با اسپاسم عضلانی پیشنهاد قابل تاملی است. داروهای دیگر با اثر تسکین درد که ممکن است آزمایش شوند عبارتند از داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و داروهای ضد تشنج.
- تزریقات ستون فقرات: تزریق کورتیکواستروئید، یک داروی ضد التهاب، به کمر با رویکرد کاهش درد و تورم انجام می‌پذیرد. تزریق اطراف ریشه‌های عصبی آسیب‌دیده انجام خواهد شد و باعث تسکین درد کوتاه مدت (معمولا تا سه ماه) می‌شود. اغلب تحت بی‌حسی موضعی به عنوان یک درمان سرپایی انجام می‌پذیرد. ممکن است هنگام تزریق، کمی فشار و احساس سوزش احساس شود.
- درمان‌های جایگزین: این مدل درمان‌ها به طور فزاینده‌ای محبوب پیدا کرده‌اند و برای درمان و مدیریت انواع درد کاربرد دارند. روش‌های جایگزین برای بهبود درد سیاتیک شامل دستکاری ستون فقرات توسط متخصص کایروپراکتیک، یوگا یا طب سوزنی است. ماساژ نیز به رفع اسپاسم عضلانی که اغلب همراه با سیاتیک رخ می‌دهد کمک خواهد کرد. بیوفیدبک هم گزینه‌ای برای کمک به مدیریت درد و کاهش استرس برشمرده می‌شود که گاهی از آن برای کنترل درد سیاتیک بهره می‌برند.
جراحی؛ درمان سیاتیک برای همیشه
در اغلب موارد جراحی ستون فقرات برای مدیریت درد سیاتیک توصیه نمی‌شود، اما اگر با درد سیاتیک با سایر روش‌های درمانی بهبود نیابد و درد شدت بیشتر به خود گیرد و موجب تضعیف عضلات شود توصیه جراحی دور از ذهن نیست. مخصوصا زمانی که کنترل مثانه یا روده از دست رفته باشد احتمال اینکه گزینه اول درمان جراحی باشدد بسیار محتمل خواهد بود.
هدف از جراحی ستون فقرات برای درد سیاتیک، برداشتن فشار روی اعصابی است که تحت فشار قرار می‌گیرند. گزینه‌های جراحی برای تسکین درد سیاتیک عبارتند از:
- میکرودیسککتومی: روشی کمتر تهاجمی که رویکرد آن برداشتن تیکه‌هایی از فتق دیسک است که عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده‌اند.
- لامینکتومی: در این نوع جراحی، لامینا (بخشی از استخوان مهره، سقف کانال نخاعی) که منشا فشار بر عصب سیاتیک است برداشته خواهد شد.
جراحی چند ساعت طول می‌کشد و زمان معمول بهبودی چقدر است؟
جراحی دیسککتومی و لامینکتومی معمولا یک تا دو ساعت طول می‌کشد. زمان بهبودی بستگی به وضعیت مهره‌ها و دیسک فرد دارد. جراح بعد ازانجام جراحی زمان حدودی برگشت به فعالیت‌های روزانه بیمار را به او خواهد گفت. به طور کلی زمان لازم برای بهبودی از شش هفته تا سه ماه خواهد بود.
آیا جراحی ستون فقرات برای درمان زود سیاتیک پای راست خطراتی به دنبال دارد؟
اگرچه جراحی ستون فقرات از جمله درمان‌های مطمئن و ایمن به شمار می‌آید اما باید پذیرفت هر نوع جراحی یه خطراتی به دنبال دارد. خطرات جراحی ستون فقرات برای درد سیاتیک عبارتند از:
- عفونت
- لخته شدن خون
- نشت مایع نخاعی
- خون ریزی
- آسیب عصبی
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
چه عوارضی با سیاتیک همراه است؟
معمولا سیاتیک در همه افراد درمان می‌شود و جای نگرانی ندارد. با این حال، درد مزمن (مداوم و پایدار) می‌تواند از عوارض سیاتیک باشد. اگر عصب فشرده شده آسیب جدی ببیند، ضعف مزمن عضلانی، مانند افتادگی پا رخ دهد. سیاتیک به طور بالقوه می‌تواند باعث آسیب دائمی عصبی شود و در نتیجه باعث از دست دادن احساس در پاهای آسیب‌دیده گردد. اگر احساس خود را در پاها از دست دادید یا در طول دوره بهبودی خود نگرانی دارید، فورا با ارائه دهنده خود تماس بگیرید.
سخن پایانی در مورد رهایی از درد سیاتیک
اکثر موارد سیاتیک نیازی به جراحی ندارند. زمان و درمان خودمراقبتی معمولا تمام چیزی است که لازم است. با این حال، اگر درمان‌های ساده خودمراقبتی درد را تسکین ندهد، باید به ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید. آن‌ها با تایید علت درد، گزینه‌های درمانی دیگری را پیشنهاد می‌کنند یا در صورت نیاز بیمار را به سایر متخصصان سلامت ستون فقرات ارجاع می‌دهند.
برای ایجاد درد سیاتیک علل مختلفی وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها باید به فتق دیسک و تنگی کانال نخاعی اشاره کرد. روش‌های غیر تهاجمی و خانگی مانند کمربند پلاتینر، ورزش‌های مخصوص، فیزیوتراپی و کاهش وزن سالم‌ترین راه‌های درمان سیاتیک محسوب می‌شوند. اگر سایر روش‌های درمان در مدیریت این عارضه کارساز نبودند برای درمان باید به جراحی به عنوان آخرین گزینه فکر کرد.
در میان انواع روش‌های درمانی به سادگی از کنار ورزش و کمربند پلاتینر گذر نکنید چون تاثیرات چشم‌گیری بر کنترل و بهبودی سیاتیک دارند.
سوالات متداول
1.چه زمانی باید برای درد سیاتیک به پزشک مراجعه کرد ؟
پا درد شدید که بیش از چند ساعت طول می‌کشد و غیر قابل تحمل است
بی حسی یا ضعف عضلانی در همان پا
از دست دادن کنترل روده یا مثانه. این می‌تواند به دلیل وضعیتی به نام سندرم دم اسبی باشد که بر دسته‌های اعصاب انتهای طناب نخاعی تاثیر می‌گذارد.
2. چگونه بفهمم درد لگن مشکل مفصل ران یا سیاتیک است؟
مشکلات مفصل ران، مانند آرتریت در لگن، معمولا باعث درد کشاله ران، درد هنگام وزن دادن به ساق پا یا حرکت دادن ساق پا می‌شود. اگر درد از پشت شروع و به سمت باسن یا پایین ساق پا حرکت می‌کند سیاتیک محتمل‌ترین گزینه است. همچنین سیاتیک در پا بی حسی، گزگز یا ضعف را به وجود می‌آورد.
3. آیا سیاتیک می‌تواند باعث تورم پا یا مچ پا شود؟
سیاتیک در بیشتر موراد به دلیل فتق دیسک، تنگی نخاع یا خار استخوانی به وجود می‌آید که همه این موارد عصب سیاتیک را فشرده می‌کنند. این مشکلات می‌توانند باعث التهاب یا تورم در پای آسیب‌دیده شود. سندرم پیریفورمیس نیز عوارضی به همراه دارد که می‌تواند تورم در ساق پا را به وجود آورد.